بهاره یاری/جنگل های سبز تا آسمان رفته هیرکانی،این میراث ارزشمند ۴۰ میلیون ساله خزر در سهل انگاری ها سوخت تا رنگ سیاهی و غمش را برجا نشاند؛ داغی که با از دست رفتن این جنگلها به همراه زیستگاه حیوانات و پرندگان بیگناهش، قلب هر عاشق طبیعت دوستی را به درد می آورد.
چشم انداز پارس- تهران/ در جنگل های بکر و زیبای هیرکانی، بیش از ۳۰۰ گونه گیاهی از جمله بلوط، راش، توسکا، افرا می رویند.زیستگاهی که در آن بیش از 50 پستانداراز پلنگ ایرانی گرفته تا خرس قهوه ای در آن زندگی کرده و بیش از 150 نوع گونه پرنده، مانند:عقاب، شاهین، قرقاول و غیره در آن وجود دارد.
جنگلهای هیرکانی، که با نام «جنگلهای هیرکانی خزری» نیز شناخته میشوند، نوار پوششی باستانی هستند که در بخشهای شمالی ایران واقع شدهاند. این اکوسیستم مهم، در امتداد ساحل جنوبی دریای خزر گسترده شده و به دلیل تنوع زیستی بسیار غنی خود، شامل مجموعهای گسترده از گونههای گیاهی، پرندگان و پستانداران منحصربهفرد است. جنگلهای هیرکانی در نقاط مختلفی از شمال پراکندهاند، بخشی از آن ها در استان مازندران و برخی در گلستان و گیلان هستند. این جنگل ها از آستارا در شمال گیلان تا گلیداغ در شرق گلستان کشیده شدهاند.امتداد جنگلهای هیرکانی به کشور آذربایجان هم میرسد. جنگلهایی که ریههای شمال ایران و تنظیمکننده آب و هوای دریای خزرند و از دست رفتن هر هکتار از آن، خسارتی جبرانناپذیری در عرصه جهانی به همراه دارد.این اولین بار نیست که دودِ برخاسته از ارتفاعات هیرکانی، نگاهها را نگران کرده تا دوباره ضعفهای بحران در نقاط جنگلی را یادآور شود.
نبود تجهیزات جهت اطفای حرق
به گفته چند تن از اهالی روستای الیت (در نزدیکی جنگل های هیرکان مازندران)بسیاری از اهالی به محض خبردار شدن با ابزارآلات ابتدایی مانند بیل و چوب خیس برای خاموش کردن آتش دست به کار شدند اما شعله های آتش از هر طرف در حال افزایش بودند.
به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اختصاص تمام توان عملیاتی یگانهای حفاظت منابع طبیعی، تیم تخصصی و مشارکت نیروهای داوطلب هلالاحمر و بسیج جهت اطفای حریق وارد عملیات شدند. همچنین برای تقویت توان عملیاتی، رایزنیهای بینالمللی انجام شد و هواپیماها از کشور ترکیه برای کمک فرستاده شد.
به گفته یک کارشناس محیط زیست که در منطقه پایش میدانی انجام داده است،آمارهای دقیق بعد از مهار کامل اعلام شود، اما آنچه مشخص است، بخشی از جنگلهای کهنسال و ذخیرهگاههای رویشی آسیب دیده است. به باور این کارشناس آسیب ها به اندازه ای است که با چند ماه بارش باران جبران نمیشودو بازسازی آن به برنامهای چندساله نیاز دارد.
ویلاسازی، قاچاق چوب یا گردشگری بی ضابطه؟
-آسیب جدی که همچنان علت دقیق عمدی یا غیر عمدی بودن بروز آتش بهطور رسمی اعلام نشده است. برخی گمانهزنیها از خطای انسانی سخن میگویند و برخی دیگر از خشکی شدید پوشش کف جنگل در ماههای اخیر.
کارشناسان عوامل بسیاری را در کاهش حجم جنگلهای ایران بهویژه جنگلهای هیرکانی دخیل میدانند که برداشت بیرویه، ویلاسازیهای گسترده در جنگلهای شمال کشور، قاچاق چوب، گردشگری بیضابطه و آتشسوزیها و واسطهگری بعضی نهادها و دخالت آنها در امر تجارت چوب، علل اصلی تخریب جنگلهاست.
متاسفانه مدیران و مسوولان در سازمانهای ذیربط هم به خاطر ضعف مدیریت و عدم حساسیت به یک موضوع ملی و حیاتی و هم عدم دسترسی به منابع برای تامین تجهیزات لازم جهت برخورد با متجاوزان به حقوق ملی به نوعی از کنار این فاجعه عبور میکنند.
-آتشسوزی جنگلهای هیرکانی روستای الیت از ۱۰ آبان ۱۴۰۴ آغاز شد. ابتدا به نظر میرسید مهار شده، اما از ۲۴ آبان دوباره شعلهور شد و تا کنون بیش از ۲۰ روز است که ادامه دارد، به طوری که به طولانیترین آتشسوزی جنگلی شمال ایران در دهه اخیر تبدیل شده است.
از ابتدای سده بیستم تاکنون ۴۳ درصد از جنگلهای ایران از بین رفته است (گزارش مستند روزنامه اعتماد ۲۸ فروردین ۱۴۰۳).مساحت جنگلها در ایران – در۶۰ سال گذشته از حدود ۱۸ میلیون هکتار به ۱۴.۳ میلیون هکتار و در بعضی آمارها به حدود ۱۰.۵ میلیون هکتار کاهش یافته است..
این یعنی حداقل ۳.۷ میلیون هکتار مساحت جنگلهای کشور در ۶ دهه اخیر کاهش یافته است. از این مجموعه، حدود ۳۰۰ هزار هکتار از جنگلهای هیرکانی که در شمال کشور قرار گرفتهاند، به عنوان میراث طبیعی در فهرست جهانی یونسکو ثبت شدهاند که این میراث گرانقدر ملی و جهانی در معرض بیشترین آسیب قرار دارد.
با این وجود ضروریست که جهت کاهش اثرات این مصیبت و فاجعه ، دولت و مجلس به این مقوله حیاتی و مهم ملی با حساسیت بیشتری توجه داشته باشد تا در جهت حفاظت از جنگلها و تقویت سازمانهای مسئول از به آتش کشیدن جنگلها جلوگیری کرده و ممنوعیت استفاده از چوبهای جنگلی در پخت و پز و دکوراسیون رستورانها ممانعت نمایند و از حضور گردشگرانی که بیضابطه در جنگلها اتراق میکنند نیز یک طرح فوری با تعیین ضمانتهای اجرایی تهیه و تصویب و قوانین پیشین را به قید فوریت اصلاح کنند.
-مردم در صورت مشاهده هرگونه تخلف یا وقوع حریق در عرصههای منابع طبیعی، موضوع را به صورت شبانهروزی از طریق شمارههای ۱۵۰۴ و ۱۳۹ به امداد جنگل و مراتع اطلاع دهند./
